De saffraankrokus (Crocus sativus) is één van de meest kostbare planten ter wereld, met een rijke geschiedenis in zowel culinaire als medicinale toepassingen. Het is een knolgewas uit de lissenfamilie (Iridaceae). Deze cultivar die niet in het wild voorkomt, bloeit in de herfst met violette bloemen. Elke bloem heeft drie bloedrode stampers en drie gele meeldraden. De bladeren zijn smal, grasachtig en met een zilverachtige middennerf. Saffraan vereist een droog en zonnig klimaat en goed doorlatende grond.
De saffraankrokus is waarschijnlijk in de oudheid ontstaan door selectieve teelt uit de wilde krokus (Crocus cartwrightianus), een soort die nog steeds in Griekenland en op Kreta voorkomt. De eerste gedocumenteerde teelt van saffraan dateert van meer dan 3.500 jaar geleden in het oude Mesopotamië, en het kruid werd in de Minoïsche, Perzische en Egyptische culturen gebruikt in de geneeskunde, als parfum en textielverf en tijdens religieuze rituelen. Iran is momenteel de grootste producent van saffraan met meer dan 90% van de totale wereldproductie.
Saffraan heeft een bittere smaak en een aangenaam aroma dat doet denken aan honing. Slechts één draad saffraan volstaat om een liter kokend water in een uur diepgeel te kleuren. Culinair wordt het onder meer toegepast in sauzen, rijst- en visgerechten, brooddeeg, desserts en melk. Voor de kostbare saffraan worden delen van de stampers (de stijlen en stempels) handmatig geoogst en gedroogd. Voor een kilo gedroogde saffraan zijn circa 150.000 bloemen nodig. De arbeidsintensieve teelt maakt van saffraan een kostbaar specerij.
Saffraan wordt in de Perzische en Ayurvedische geneeskunde traditioneel gebruikt als een middel tegen depressie, angst en neurodegeneratieve ziekten. Moderne wetenschappelijke studies ondersteunen deze toepassingen. Daarnaast werd het ingezet als emmenagogum (middel dat de menstruatie bevordert) en als een regulator van de menstruatie. De geneeskracht en culinaire waarde van saffraan komen voort uit een unieke combinatie van bioactieve stoffen:
De carotenoïde crocine geeft saffraan haar intens gouden kleur en heeft neuroprotectieve en antidepressieve eigenschappen. Saffraan blijkt als antidepressivum even effectief te zijn als synthetische antidepressiva zoals fluoxetine (Prozac), maar zonder de bijwerkingen. Uit onderzoeken met dieren blijkt dat crocine het geheugen en de leerprestaties verbetert. Bovendien is het een krachtige antioxidant die hersencellen beschermt tegen oxidatieve stress, één van de belangrijkste oorzaken van neurodegeneratie en ziektes zoals Alzheimer en Parkinson.
Safranal, een onderdeel van de etherische olie, zorgt voor het kenmerkende aroma en werkt als een stemmingsverbeteraar en cognitieve stimulant. Safranal blijkt ook licht sedatief te werken, wat de slaapkwaliteit kan verbeteren. Samen met crocine verhoogt het de niveaus van serotonine, dopamine en noradrenaline, wat essentieel is voor motivatie, concentratie en geheugenverwerking.
De bitterstof picrocrocine zorgt voor de licht bittere smaak en draagt bij aan de medicinale werking op het spijsverteringssysteem. Het wordt ingezet als maagversterker en als winddrijvend middel bij moeilijke spijsvertering, krampen en winderigheid.
De carotenoïde crocetine verbetert de doorbloeding van de hersenen, wat zorgt voor een betere zuurstof- en voedingsstofvoorziening, essentieel voor cognitieve functies.
Flavonoïden (en ook de al genoemde carotenoïden) werken als krachtige antioxidanten en beschermen zenuwcellen tegen schade door vrije radicalen.
Saffraan is vanwege al deze inhoudsstoffen nuttig voor iedereen die mentale scherpte, focus en het leervermogen wil ondersteunen, voor ouderen ter preventie van cognitieve achteruitgang en voor mensen met stress en burn-out ter bescherming tegen neuro-inflammatie. Vanwege de emmenagoge werking wordt gebruik tijdens de zwangerschap afgeraden. Het zou immers samentrekkingen van de baarmoeder kunnen opwekken.
Dit elixer ondersteunt stemming, geheugen en focus, vermindert stress en is perfect als dagelijks tonicum voor de hersenen.
Wat heb je nodig?
• 500 ml granaatappelsap
• 10 saffraandraadjes
• 1 el honing (of propolis voor extra hersenbescherming)
• 1 tl rozenwater
• Sap van ½ citroen
• Optioneel: ½ tl ashwagandha-poeder
Aan de slag!
Meng alle ingrediënten in een fles en laat 24 uur trekken in de koelkast. Roer goed en neem dagelijks 50 ml op een nuchtere maag of als oppepper in de middag.
Rozenwater werkt harmoniserend en ontspannend. Citroen bevordert de opname van antioxidanten. Ashwaghandha is een adaptogeen, dat onder andere stressverlangend werkt. Granaatappelsap is rijk aan polyfenolen en ondersteunt de hersendoorbloeding. Je kunt het granaatappelsap ook vervangen door andere sappen die de hersendoorbloeding ondersteunen en antioxidanten bevatten. Hier zijn een paar goede alternatieven:
- Blauwe bessensap (of bosbessensap) is rijk aan anthocyanen, die de hersendoorbloeding verbeteren en neuroprotectief werken. Dit verkwikkende sap verbetert het geheugen, vermindert ontstekingen en ondersteunt de verbindingen tussen neuronen.
- Rode druivensap bevat resveratrol, wat hersenveroudering vertraagt en cognitieve functies ondersteunt. Het werkt als een natuurlijke bloedverdunner en verbetert de zuurstofvoorziening van de hersenen.
- Kersensap is rijk aan polyfenolen en melatonine, wat het geheugen en de slaapkwaliteit verbetert. Het helpt bij mentale helderheid, ontspanning en slaapregulatie.
- Hibiscusthee (is geen sap) verlaagt de bloeddruk en verbetert de doorbloeding, wat de hersengezondheid ondersteunt. Het werkt verfrissend, kalmerend en verhoogt de opname van antioxidanten.
In dit romige recept wordt saffraan gecombineerd met wilde inheemse kruiden die je in Nederland in het vroege voorjaar kunt vinden, zoals zevenblad (licht peperig, nootachtig), look-zonder-look (subtiele knoflooksmaak) en brandneteltoppen. Perfect als brood- of groentedip of als saus bij gegrilde groenten.
Wat heb je nodig?
• 50 g geroosterde hazelnoten (of amandelen)
• 1 handvol wilde kruiden
• 6 saffraandraden, geweekt in 1 el warm water
• 150 g Griekse yoghurt (of cashew- of kokosyoghurt)
• 1 el tahin
• Sap en rasp van ½ citroen
• ½ tl komijnpoeder
• 2 el olijfolie
• Keltisch zeezout en zwarte peper naar smaak
Aan de slag!
Rooster de hazelnoten 5-7 minuten op 180°C in de oven tot ze lichtbruin en geurig zijn. Laat ze afkoelen en maal ze fijn in een keukenmachine. Blancheer de brandneteltoppen kort voor een zachtere smaak (30 seconden in kokend water). Giet ze af en hak ze fijn. Snijd ook zevenblad en look-zonder-look fijn. Doe de kruiden in een kom samen met het saffraanwater, yoghurt, tahin, citroensap, citroenrasp, komijn en olijfolie. Roer goed door elkaar en voeg de gemalen hazelnoten toe. Breng op smaak met zout en peper. Garneer met extra olijfolie en wat gehakte hazelnoten.
Een klassiek dessert met een Oosterse twist! Ik ben niet zo van de zoete gerechten, maar voor crème brûlée maak ik graag een uitzondering. Het resultaat is een fluweelzachte custard met een delicate citrus-bloemige en kruidige smaak, onder een perfect gekarameliseerde suikerkorst. Alleen al de beschrijving laat water in de mond lopen. Lekker met Marokkaanse muntthee of een dessertwijn
Wat heb je nodig (voor 4 personen)?
• 250 ml slagroom
• 250 ml volle melk
• 6 saffraandraden (geweekt in 1 el warm water)
• 1 el oranjebloesemwater
• 4 eidooiers
• 60 g fijne kristalsuiker
• 1 tl vanille-extract of een half vanillestokje
• 4 el rietsuiker (voor het korstje)
Aan de slag!
Verwarm de slagroom en melk op een laag vuur. Voeg de saffraan en het vanille-extract (of een half vanillestokje) toe en laat 5-10 minuten trekken. Laat het niet koken! Klop de eidooiers en suiker tot een lichte, romige massa. Giet al kloppend langzaam de warme saffraanroom bij het eimengsel. Voeg het oranjebloesemwater toe. Verwarm de oven op 150°C. Verdeel het mengsel over 4 ramequins (ovenbestendige schaaltjes). Zet ze in een ovenschaal en vul de schaal met heet water tot halverwege de ramequins. Bak 30-35 minuten tot de crème net gestold is (het mag nog een beetje wiebelen in het midden). Laat de crème afkoelen en zet de schaaltjes minimaal 4 uur in de koelkast. Bestrooi elk schaaltje met rietsuiker en brand met een brander tot een knapperige karamel. Als je geen brander hebt, zet je de ramequins 1-2 minuten onder de hete grill van de oven. Garneer met gehakte pistachenoten, roze peperkorrels of een paar rozenblaadjes voor een sprookjesachtige presentatie.
PS. Als alternatief voor oranjebloesemwater kan je ook rozenwater, een infusie van kardemom of citroenzeste gebruiken.
Geef een reactie