Gewone Vlier (Sambucus nigra)
De Gewone Vlier (Sambucus nigra) behoort tot de Muskuskruidfamilie (Adoxaceae). Het is een kleine boom met een struikachtig karakter. Het blad is tegenoverstaand met 5 tot 7 blaadjes aan een steeltje. De blaadjes zijn getand. De jonge bladeren ruiken naar verbrande popcorn als je ze tussen je vingers kneust. De crèmekleurige bloemen bloeien tussen mei en juli en staan in schermen die bedekt zijn met stuifmeel. Ze hebben een weeïge, zoete geur. De zwarte en zoete bessen van de vlier zijn in augustus en september rijp. Er zit soms enkele weken verschil in de bloeitijd en rijping van de vlierbessen tussen verschillende standplaatsen. Als je ziet dat de bessen op een zonnige standplaats al verdwenen zijn, dan kun je het nog eens proberen in de schaduw.
Culinaire toepassingen van Vlier
Culinair wordt de plant veel gebruikt. De bloemknoppen kan je inleggen en eten als kappertjes. Van de bloesem kan je heerlijke vlierbloesemsiroop (eventueel suikervrij!), wijn en thee maken en je kunt het gebruiken als smaakgever in allerlei gerechten. Om de ietwat weeïge smaak en geur echt lekker te maken, wordt de bloesem vaak gecombineerd met citroen. De bessen kunnen gebruikt worden in jam, siroop, sap, wijn, likeur, chutney, etc. Kook de bessen altijd voor gebruik, vanwege de aanwezigheid van sambunigrine (= cyanogene glycoside). Deze stof kan flink wat diarree opleveren, maar verdwijnt in het kookproces.
Medicinale werking van Vlier
De Gewone Vlier wordt ook medicinaal en cosmetisch ingezet. De plant ondersteunt het immuunsysteem. De bloemen zijn antiviraal actief en de bessen stimuleren de weerstand door de aanwezigheid van antioxidanten. Vlier wordt toegepast bij griep en kan een aanval met 3-4 dagen verkorten. Het is daarnaast een urinedrijver, waardoor afvalstoffen sneller uit het lichaam worden gevoerd, en bij darminfecties werkt het ontkrampend en antibacterieel. De bloesem heeft bovendien een ontspannend effect op het zenuwstelsel. Uitwendig heeft de bloesem een verzachtende en verzorgende werking op de huid. Het bleekt sproeten en helpt ouderdomsvlekken verminderen. Daardoor is het een interessant ingrediënt in crème, met name voor de rijpere huid.
De plant wordt zowel in- als uitwendig gebruikt. Er zijn weinig contra-indicaties, maar er kan wel interactie plaatsvinden met diabetesmedicatie, dus kijk uit als je dit soort middelen gebruikt in combinatie met Vlier. Tijdens de cursus Making sense(s) of herbs besteed ik uiteraard veel aandacht aan deze waardevolle plant en behandelen we verschillende recepten.
Het onderstaande recept neemt Oud-Hollands wafeldeeg als uitgangspunt, maar je kunt als basis ook je eigen (vegan) wafeldeeg gebruiken.
Wat heb je nodig?
- 165 ml water
- Een handvol vlierbloesem
- Een paar schijfjes citroen
- 150 ml slagroom
- 1 el zaad (of bloesem) van Roomse kervel
- 165 ml volle melk
- 15 g verse gist of 7 g droge gist
- 2 el (kokosbloesem)suiker (of honing)
- Een snuf zout
- 250 g tarwemeel
- 3 eieren
- 100 g gesmolten roomboter
- Zeste van 1/2 citroen
- 250 g aardbeien
Aan de slag!
Dag 1
Giet het water in een kom en strooi er een handvol vlierbloesem in. Voeg een paar schijfjes citroen toe en laat het een nachtje koud trekken. Kneus het zaad van de Roomse kervel in een vijzel of verpoeder het in een keukenmachine. Doe de slagroom in een pannetje en voeg de Roomse kervel toe. Verwarm de slagroom tot aan het kookpunt en laat het weer afkoelen tot de volgende dag.
Dag 2
Verwarm de melk tot hij lauw is. Los de gist met 1 el suiker of honing op in de lauwe melk. Doe het zout in een kom en zeef het tarwemeel er overheen. Giet het gistmengsel erbij en roer het goed door elkaar. Haal de schijfjes citroen uit het water en voeg het water met de bloemetjes toe aan het beslag. Doe de eieren, de gesmolten boter en de zeste erbij en roer tot je een homogeen beslag hebt. Laat het beslag een uur afgedekt rusten op een warme plek. Maak de wafels door steeds een pollepel beslag in het geoliede wafelijzer te gieten en laat rustig bakken tot ze goudbruin en gaar zijn. Snijd ondertussen een paar handenvol aardbeien in stukjes. Zeef de Roomse kervel uit de slagroom. Voeg 1 el suiker toe (of meer naar smaak) en klop het tot een lobbige massa. Serveer de wafels met aardbeien, slagroom en wat vlierbloesem. Enjoy!
Wat heb je nodig?
- 1 kg verse en rijpe Vlierbessen
- 15 g vers geraspte gemberwortel
- Water
- 2 kruidnagels
- 1 tl kaneelpoeder of een kaneelstokje
- 1 steranijs of 4 kardemompeulen
- Honing (of suiker)
- Sap van 2 biologische citroenen
Aan de slag!
Doe de Vlierbessen en de gember met een laagje water in een grote pan en laat zachtjes sudderen tot de bessen zacht zijn en hun sap afgeven. Neem een pureestamper en pers het sap goed uit de besjes. Filter het sap door een kaasdoek en voeg de kruidnagels, kaneel, steranijs en citroensap toe aan het sap. Laat op een zacht vuurtje indikken. Giet het sap door een zeef in een maatbeker (om de kruiden eruit te zeven) en kijk hoeveel deciliter je over hebt. Voeg dezelfde hoeveelheid honing toe en roer die goed onder het sap. Laat alles afkoelen en giet het pas daarna in de flesjes. De siroop is een drietal maanden houdbaar in de koelkast. Als je met suiker werkt, neem dan half zoveel suiker als sap en voeg deze toe terwijl het sap nog op het vuur staat. Giet de siroop met suiker heet in de flesjes (boordevol!) en zet ze omgekeerd weg om af te koelen. De variant met suiker is 1 tot 2 jaar houdbaar.
Om verkoudheid of griep te behandelen of te voorkomen neem je een paar keer per dag 1 à 2 eetlepels van de siroop. Als je de siroop preventief wilt gebruiken, kan je hem toevoegen aan thee, aan dressings en vinaigrettes of zelfs aan warme chocolademelk.
Geef een reactie